Hãy tưởng tượng bạn là Minh, một người vừa nhận được một khoản tiền tiết kiệm và đang đứng trước hai lựa chọn đầu tư: mua cổ phiếu của một công ty lớn như Vingroup hay lao vào thế giới tiền mã hóa để sở hữu vài đồng Bitcoin. Minh băn khoăn: làm sao biết cái nào đáng giá hơn? Một người bạn khuyên Minh tìm hiểu về “giá trị nội tại” – một khái niệm nghe thì to tát nhưng thực ra chỉ là cách để xem một thứ có giá trị thực hay không, bất kể thị trường đang ồn ào thế nào. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng Minh khám phá liệu tiền mã hóa có giá trị nội tại như cổ phiếu không – qua một hành trình vừa đơn giản vừa thú vị.

1. Giá trị nội tại của cổ phiếu là gì

Giá trị nội tại của cổ phiếu giống như khi bạn định giá một chiếc xe cũ: bạn nhìn vào động cơ, lốp xe và khả năng nó chạy tốt trong tương lai – chứ không chỉ dựa vào giá người bán hét lên. Với cổ phiếu, đó là giá trị thực của một công ty, dựa trên những thứ bạn có thể đếm được.

1.1. Dựa trên tài sản và lợi nhuận của công ty

Minh tưởng tượng mua cổ phiếu giống như mua một phần của một quán phở ngon. Quán có bàn ghế, bếp núc – tức là tài sản; và mỗi ngày bán được bao nhiêu bát phở – tức là lợi nhuận. Nếu quán đông khách và kiếm được nhiều tiền, giá trị của nó tăng lên. Cổ phiếu cũng vậy. Khi bạn mua cổ phiếu XYZ, bạn đang sở hữu một phần tài sản của họ và một phần lợi nhuận từ việc kinh doanh của họ.

1.2. Có thể tính toán bằng các mô hình tài chính

Minh tò mò: làm sao biết quán phở đáng giá bao nhiêu? Với cổ phiếu, người ta dùng các công thức như phân tích dòng tiền chiết khấu – nghe phức tạp nhưng thực ra chỉ là tính xem công ty sẽ kiếm được bao nhiêu tiền trong tương lai, rồi quy về hiện tại. Ví dụ: nếu Vingroup dự kiến kiếm 100 tỷ mỗi năm trong 10 năm tới, bạn có thể tính ra giá trị hiện tại của số tiền đó để biết cổ phiếu đáng giá bao nhiêu.

1.3. Giúp nhà đầu tư xác định cổ phiếu bị định giá thấp hay cao

Minh nhận ra: nếu giá cổ phiếu trên thị trường thấp hơn giá trị nội tại – đó là cơ hội mua rẻ, giống như mua chiếc xe tốt với giá hời. Ngược lại, nếu giá cao hơn – có thể nó đang bị thổi phồng. Các nhà đầu tư giỏi như Warren Buffett luôn săn những cổ phiếu rẻ hơn giá trị thực để kiếm lời.

Minh nghĩ: “Cổ phiếu dễ hiểu. Nhưng còn Bitcoin thì sao?”

2. Tiền mã hóa có giá trị nội tại không?

Minh chuyển sang nghiên cứu tiền mã hóa – và thấy mọi thứ rối hơn nhiều. Không có tòa nhà, không có báo cáo lợi nhuận, không có bát phở nào để đếm cả. Vậy giá trị của nó ở đâu?

2.1. Không có tài sản vật chất hay lợi nhuận

Minh ngẫm: “Bitcoin không phải công ty, không có trụ sở hay nhân viên. Nó chỉ là một chuỗi mã trên mạng.” Không giống cổ phiếu, tiền mã hóa không đại diện cho một doanh nghiệp kiếm tiền. Bạn không thể mở báo cáo tài chính của Bitcoin để xem nó kiếm lời thế nào. Điều này làm Minh tự hỏi: “Nếu không có gì cụ thể, sao người ta vẫn đổ xô mua?”

2.2. Giá trị dựa trên sự khan hiếm, tiện ích và nhu cầu thị trường

Sau một hồi tìm hiểu, Minh nhận ra: giá trị của crypto đến từ những thứ khác.

• Sự khan hiếm: Bitcoin chỉ có 21 triệu đồng – giống như một món đồ chơi giới hạn mà ai cũng muốn. Khi nguồn cung ít mà nhiều người tranh nhau – giá tự nhiên tăng.

• Tiện ích: Một số loại crypto như Ethereum có thể dùng để làm nhiều việc. Minh đọc được rằng Ethereum giống như xăng cho các ứng dụng phi tập trung – ví dụ như trả phí để giao dịch NFT hoặc vay tiền qua DeFi.

• Nhu cầu thị trường: Giá crypto phụ thuộc vào cảm xúc của mọi người. Nếu cả thế giới phát cuồng vì Bitcoin – giá sẽ tăng vọt, giống như khi mọi người xếp hàng mua trà sữa mới ra mắt.

Minh nghĩ: vậy nó giống như mua một bức tranh hiếm. Giá trị không nằm ở việc nó kiếm tiền – mà ở việc người ta muốn sở hữu nó.

2.3. Một số tiền mã hóa có tiện ích trong các ứng dụng phi tập trung

Minh đặc biệt ấn tượng với Ethereum. Nó không chỉ là “tiền” mà còn là nền tảng để chạy các ứng dụng mới – như sàn giao dịch không cần trung gian hay trò chơi blockchain. Ví dụ, nếu Minh muốn mua một món đồ ảo trong game, anh có thể cần Ethereum để trả phí. Điều này làm Minh tự hỏi: “Có lẽ nó có giá trị vì người ta thực sự dùng nó?”

3. So sánh cổ phiếu và tiền mã hóa

Minh quyết định đặt hai thứ lên bàn cân để xem chúng khác nhau thế nào.

3.1. Cổ phiếu đại diện cho quyền sở hữu trong một công ty

Với cổ phiếu, Minh cảm thấy mình như cổ đông của một doanh nghiệp thật sự. Nếu Vingroup xây thêm tòa nhà hay bán được nhiều xe VinFast – Minh sẽ được hưởng lợi qua cổ tức hoặc giá cổ phiếu tăng. Nó giống như góp vốn vào quán phở. Quán càng đông – Minh càng có tiền.

3.2. Tiền mã hóa giống như tài sản kỹ thuật số hoặc hàng hóa

Nhưng với crypto, Minh thấy nó giống như mua vàng hoặc một bức tranh NFT hơn. Bitcoin được gọi là “vàng kỹ thuật số” vì nó khan hiếm và được dùng để lưu trữ giá trị – đặc biệt khi kinh tế bất ổn. Ethereum thì như “dầu mỏ” của thế giới số – cung cấp năng lượng cho các ứng dụng mới. Dù vậy, nó không mang lại cổ tức hay lợi nhuận trực tiếp như cổ phiếu.

3.3. Cả hai đều có thể mang tính đầu cơ – nhưng vì những lý do khác nhau

Minh nhận ra: cả cổ phiếu lẫn crypto đều có thể là “canh bạc”. Với cổ phiếu, nếu Minh mua một công ty khởi nghiệp mà không xem kỹ tài chính – anh đang đánh cược vào tương lai. Với crypto, sự đánh cược còn lớn hơn – vì giá có thể tăng vọt hoặc lao dốc chỉ vì một dòng tweet. Nhưng Minh nghĩ crypto có vẻ thú vị hơn – dù rủi ro cao hơn.

Kết luận: Minh chọn gì?

Sau một tuần suy nghĩ, Minh quyết định không chọn “hoặc” – mà là “và”. Anh chia tiền ra: một nửa mua cổ phiếu XYZ vì nó có giá trị nội tại rõ ràng và tăng trưởng ổn định; nửa còn lại mua một ít Bitcoin và Ethereum vì tiềm năng đổi mới và cảm giác đi trước thời đại. Minh cười: “Ai biết được – có khi mình vừa ăn phở vừa sở hữu vàng kỹ thuật số!”

Vậy tiền mã hóa có giá trị nội tại như cổ phiếu không? Không hẳn. Cổ phiếu có giá trị dựa trên tài sản và lợi nhuận cụ thể, còn crypto dựa vào sự khan hiếm, tiện ích và niềm tin của mọi người. Nó không vô giá trị như một số người nghĩ – nhưng cũng không dễ đo lường như cổ phiếu. Với Minh – và cả bạn – điều quan trọng là hiểu rõ mình đang đầu tư vào cái gì, chấp nhận rủi ro, và chỉ bỏ ra số tiền mình sẵn sàng mất.

Tác giả: Wikimoney team